Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024

Το αποκριάτικο έθιμο της « χάψας» στα Γιάννενα

 

Η «χάψα» είναι αποκριάτικο έθιμο που συναντάται μέχρι σήμερα στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Σύμφωνα με το έθιμο, η νοικοκυρά δένει μια κλωστή στο βεργί (τον πλάστη με τον οποίο ανοίγονται τα φύλλα της πίτας) και στην άκρη της κλωστής δένεται ένα καλοβρασμένο αυγό, σε άλλες περιοχές καθαρισμένο και σε άλλες με το τσόφλι. Η νοικοκυρά κουνάει το αυγό μπροστά από τα στόματα των μελών της οικογένειας με επιδεξιότητα, το ανεβοκατεβάζει για να δυσκολέψει όποιον συμμετέχει στην προσπάθεια να «χάψει» το αυγό. Οι συμμετέχοντες προσπαθούν να «χάψουν» το αυγό μόνο με το στόμα, χωρίς να χρησιμοποιήσουν τα χέρια που είναι πίσω από την πλάτη τους. Όποιος το καταφέρει είναι ο τυχερός!

Το έθιμο αυτό το συναντάμε την Κυριακή της Τυρινής. Με το αυγό «σφραγίζεται» το στόμα για τη νηστεία της Σαρακοστής. Με το αυγό πάλι θα «ανοίξει» το στόμα, μετά την Ανάσταση.

Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου 2023

Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων

 

Τα ήθη και τα έθιμα των Χριστουγέννων του τόπου μας αντικατοπτρίζουν την πολιτιστική και πολιτισμική ταυτότητα των κατοίκων  αναδεικνύοντας παράλληλα τις αρχές και τις αξίες των προγόνων μας. Την παραμονή των Χριστουγέννων τα παιδιά έβγαιναν στις γειτονιές να πούνε τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα και οι νοικοκυραίοι τα φίλευαν με καρύδια, αμύγδαλα και ότι άλλο είχαν στο σπίτι.


Το «σαρανταήμερο», δηλαδή από την 15η  Νοεμβρίου μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου,
έκαναν νηστεία για να υποδεχτούν τη Γέννηση του Χριστού.

Γυρνώντας από την πρωινή χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία έτρωγαν πατσά με σκόρδο στουμπισμένο στο γουδί, στο οποίο συμπλήρωναν ξύδι. Ο χριστουγεννιάτικος πατσάς ήταν για να σπάνε σταδιακά την πολυήμερη νηστεία και να μην τρώνε αμέσως κρέας και τους πέφτει βαρύ. Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι εκτός από τον πατσά περιλάμβανε χοιρινό με πρασοσέλινο και «γιαπράκια» φτιαγμένα από αμπελόφυλλα. Σε άλλες περιοχές της Ηπείρου έφτιαχναν λαχανοντολμάδες. Το φαγητό αυτό συμβολίζει το «φάσκιωμα» του νεογέννητου Χριστού.

Ένα τοπικό γλύκισμα που συναντάμε σε όλη την Ήπειρο και αναβιώνει έως και σήμερα είναι τα σπάργανα του Χριστού που συμβολίζουν τα σπάργανα του Ιησού στη φάτνη. Σε κάθε σπίτι ετοιμάζουν τα σπάργανα για το τραπέζι της παραμονής των Χριστουγέννων. Πρόκειται για τηγανίτες στην πλάκα που γίνονται από χυλό φτιαγμένο από σταρένιο αλεύρι και στη συνέχεια ψήνονται σε πυρωμένη πέτρα μέσα στο τζάκι. Μετά το ψήσιμο οι «τηγανίτες» τοποθετούνται σε ταψί η μία πάνω στην άλλη και ενδιάμεσα ρίχνουν καρύδια και κανέλα και μελώνονται με σιρόπι από νερό, ζάχαρη και μέλι.